Pierwsze polskie wydanie dzieła Newtona!

– Od czasu ukazania się pierwszego wydania Principiów Newtona, t.j. od 1687 roku to przełomowe i wybitne dzieło nie doczekało się tłumaczenia i wydania w języku polskim. Polski przekład to jedno z najważniejszych wydarzeń edytorskich w ostatnich latach. Wypełnia on wielką lukę, która od pierwszego wydania dzieła Newtona, istniała w kulturze polskiej – podkreśla dr Wergiliusz Gołąbek, prorektor ds. nauczania WSIiZ, koordynator przedsięwzięcia.

„Matematyczne zasady filozofii przyrody” ukazują się nakładem Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie w kooperacji z Fundacją Centrum Kopernika.

– Idea tłumaczenia dzieła wyszła od pana Pawła Marcinka, który udostępnił prawa wydawnicze –– Szczególne podziękowania należą się ks. prof. Michałowi Hellerowi, dyrektorowi Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych w Krakowie, oraz prof. Tadeuszowi Pomiankowi, rektorowi Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie. Słowa wdzięczności należy również skierować pod adresem prof. Andrzeja Białasa, prezesa Polskiej Akademii Umiejętności oraz Marty Półtorak, prezes Develop Investment Sp. z o.o. – mówi dr Gołąbek.

Prezentacji polskiego przekładu Principiów dokonał ks. prof. Michał Heller, laureat nagrody Templetona, wybitny fizyk i kosmolog, Dyrektor Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych w Krakowie, autor przedmowy do polskiego wydania Principiów oraz prof. Andrzej Kajetan Wróblewski, przewodniczący Rady Naukowej Instytutu Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk, który dzieło opatrzył posłowiem.

Organizatorami konferencji prasowej promującej polskie wydanie „Philosophiae naturalis principia mathematica” były: Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych w Krakowie i Develop Investment Sp. z o.o.

– W spotkaniu udział wzięli przedstawiciele świata nauki i kultury z całej Polski. Pierwsze wydanie Principiów w języku polskim jest ewenementem na rynku wydawniczym w Polsce, a edycja tego dzieła niewątpliwie będzie służyć ludziom nauki i nie tylko – podkreśla dr Gołąbek.Polski tytuł dzieła Isaaca Newtona to „Matematyczne zasady filozofii przyrody”. Autorem przekładu, a także wstępu i komentarza jest dr Jarosław Wawrzycki.

– Dbałość o stałą obecność w kulturze dzieł klasycznych, z których ona wyrosła ma ogromne znaczenie. Fakt, że Principia nigdzie w świecie nie doczekały się podobnej próby adaptacyjnej i analizy formalnej, jak „Elementy” Euklidesa, może wydać się tym bardziej zdumiewający. Zasadniczym moim celem była próba ukazania Principiów jako dzieła wiecznie młodego, pełnego problematyki aktualnej również we współczesnej fizyce i matematyce – wyjaśnia dr Jarosław Wawrzycki, autor przekładu i wstępu do polskiego wydania.

Zwięzły styl Newtona sprawia, iż część istniejących komentarzy do dzieła zawiera pewne nieścisłości. Ponieważ dzieło zostało napisane ponad 300 lat temu martwym dziś językiem, a autor polskiego wydania opierał się m.in. na anglojęzycznych komentarzach Principiów, nie do końca ścisłych, postanowił przeliczyć wszystkie bardziej subtelne części dzieła za Newtonem jego metodą, zanim zabrał się do pisania, by wyeliminować powtarzające się w pracach naukowych nieporozumienia.

– Znany noblista, astrofizyk Chandrasekhar, w obszernym komentarzu do Principiów wpadał w pułapki skrótowego stylu Newtona, powtarzając potknięcia źródeł, na których się opierał. Próbując odtworzyć rachunek Newtona, np. przeprowadził niepoprawnie analizę wariacji Księżyca, choć Newton robi to poprawnie w Principiach. Przykład ten pokazuje, jak trudne w odbiorze były Principia nawet dla uczonych bliższych czasowo i kulturowo Newtonowi, Chandrasekhar bowiem powtarza część potknięć np. za Laplace’em – mówi dr Wawrzycki.

Z przedmowy ks. prof. Michała Hellera do „Matematycznych zasad filozofii przyrody” Isaaca Newtona:
„Tytuł „Matematyczne zasady filozofii przyrody” oddziela od siebie dwie epoki (…) zawiera w sobie skrót tych wszystkich procesów myślowych, jakie dokonały się przy przejściu od nauki średniowiecznej do nauki czasów nowożytnych i jakich Newton był przełomowym, ale jednym z wielu bohaterów. (…)

(…) A więc jaką epokę oddziela dzieło Newtona od okresu nowożytnej nauki? Metoda matematyczna wolno przebijała się przez grube warstwy tradycyjnego myślenia.(…) Jedno z bardziej spektakularnych osiągnięć Newtona polegało na tym, że prawa ruchu planet obserwacyjnie ustalone przez Keplera wyprowadził on ze swojej teorii powszechnego ciążenia. W przedmowie do drugiego wydania Principiów Roger Cotes, który to wydanie przygotowywał do druku, jasno wyraził przekonanie, że tradycyjna, Arystotelesowska fizyka nie ma szans w porównaniu z dziełem Newtona.(…) Na czym więc polega wartość dzieła Newtona? Według Cotesa na tym, że stworzył on „filozofię eksperymentalną”: „wyprowadza ona przyczyny wszystkich rzeczy z możliwie najprostszych zasad, ale nie przyjmuje za zasadę niczego, co by się nie dało dowieść za pomocą zjawisk”. Przez zjawiska (fenomena) Cotes rozumie wszystko to, co daje się stwierdzić doświadczeniem, ale ponieważ doświadczenie niczego nie dowodzi „ostatecznie”, dlatego w filozofii eksperymentalnej „nie przyjmuje się niczego, czego prawdziwość nie mogłaby być zakwestionowana”.(…)

tekst: Urszula Pasieczna